Jane Birkin'in ardından (II)

Bir önceki programımızı Serge Gainsbourg’un 1991 Mart’ında yaşamını yitirmesinin ardından ortaya çıkan birkaç soruyla kapatmıştık. Acaba Jane, kariyerini tüm repertuvarını borçlu olduğu akıl hocasının anısını canlı tutarak mı geçirecekti yoksa artık nihayet kendi ayakları üzerinde durmaya mı başlayacaktı ya da bunun da ötesinde acaba müziği tamamen bırakıyor muydu? Şarkı söylemeye beş yıllık uzun sayılabilecek bir ara verse de, müziği bırakmadı Birkin. Bununla birlikte bahsettiğimiz ilk iki seçenek arasında da kesin bir tercih yapmadı ve 1996’da Gainsbourg şarkılarını yeniden yorumladığı Versions Jane adlı albümü yayınladıktan sonra, 1998’de Miossec, MC Solaar ve Gérard Manset gibi isimlerle çalıştığı À la légère'i piyasaya sürdü. 

Söz konusu albüm aynı zamanda Birkin’in, Gainsbourg imzalı hiçbir parçaya yer vermediği ilk albümüydü. Bu çalışmaya yukarıda bahsettiğimiz gibi Fransız popüler müziğinin en gözde isimleri katkıda bulunmuştu ne var ki belki de dinleyenlerinin Birkin'i seneler boyu Gainsbourg şarkılarıyla özdeşleştirmesinden dolayı albüm, ticari anlamda bir hayal kırıklığı oldu ve bu başarısızlık nedeniyle Philips stüdyosu onunla olan sözleşmesini feshetti. Bu dönemde beyazperdede ses getiren filmlerde de karşımıza çıkıyordu Jane. 1997’de Alain Resnais’nin son derece eğlenceli müzikali On connait la chanson – Hayat bir Şarkıdır’da rol almasının ardından 1998’de James Ivory’nin A Soldier's Daughter Never Cries adlı dramasında Kris Kristofferson ve Leelee Sobieski, ertesi yıl da Deborah Warner’ın The Last September adlı filminde Michael Gambon ve Maggie Smith’le birlikte kamera karşısına geçti sanatçı. 2000 yılında bir dizi konser vermek üzere Japonya’ya giden Birkin, 2002’de Gainsbourg şarkılarını Cezayirli Djam and Fam grubu eşliğinde oryantal düzenlemelerle seslendirdiği Arabesque adlı canlı performans albümünü yayınladı. 

Müzik ve sinema alanında yaptığı çalışmaların dışında moda ve reklam dünyası için de ayrı bir yeri vardı Birkin’in. 70’lerde Gainsbourg’un çektiği üç reklam filminde rol alan sanatçı. 1977’de bir kot markasının reklam yüzü olarak karşımıza çıkmıştı bu kez. Beyaz erkek gömlekleri ve yırtık kot pantolonlarıyla yeni bir tarz yaratan Birkin, bu reklam için en uygun tercihti haliyle. Birkin’le özdeşleşen bir başka aksesuar da yetmişlerde yanından ayırmadığı hasır sepetlerdi. Bu sepetler, günümüzde artık bir statü sembolü haline gelen Birkin çantaların ortaya çıkmasını da sağlayacaktı aynı zamanda. Birkin, seksenlerin başında bir uçuş sırasında koltuğuna yerleşmeye çalışırken sepetinin içindeki her şeyi yere dökmüştü. Bunun üzerine yanında oturan kişiye çantasının modern yaşama uygun olmadığından yakınmıştı. Büyük bir tesadüf eseri, Jane'in yanında oturan bu kişi, Hermès’in o dönemdeki CEO’su Jean-Louis Dumas’ydı. Birkin’den hayalindeki çantayı çizmesini istedi Dumas. Jane de genç bir annenin ihtiyaç duyabileceği tüm eşyaları alacak, cepli bir çanta çizdi ve böylece 1984’te Hermès özel olarak Birkin için siyah deri bir çanta üretti. Söz konusu çanta kısa sürede markanın en ünlü modelleri arasına girdi.  2006’da bu kez Londralı ünlü lüks parfüm markası Miller Harris, Jane Birkin’e özel olarak L’air de rien adlı parfümü piyasaya sürdü. Birkin parfümün reklam filmleri için de kamera karşısına geçecekti. Bu dönemde bir yandan da müzik alanındaki çalışmalarına devam eden Birkin, 2004’te birçok farklı ülkeden meslektaşıyla bir araya geldiği Rendez-vous adlı düetler albümünü piyasaya sürdü. Sanatçı bu çalışmasında; Bryan Ferry’den Françoise Hardy’ye, Brian Molko’dan Paolo Conte’ye birçok uluslararası yıldızla bir araya geldi.

Bu albümde yer alan "Je m’appelle Jane" (Benim adım Jane) adlı parçanın Mickey 3D ya da gerçek adıyla Michaël Furnon imzalı sözleri, aslında Birkin’le yapılan bir röportajı andırıyor ve onu daha yakından tanımamızı sağlıyor. Kısaca özetlemek gerekirse şarkıda: “Söyle Birkin, yıllardır kullandığın ve seni antipatik gösteren o aksan ne öyle?” diye soruyor Furnon, Birkin de: “İngiliz aksanı” diye cevap veriyor, “Neden 1969’dan beri o eski kirli kotları giyiyorsun?” sorusunu “Çünkü ben cimriyim” diye yanıtlıyor Birkin ya da “Nedir o gözlerinin hali, boşluğa bakar gibi, sanki sürekli hayal kuruyorsun” diyor Mickey 3D, Birkin de “Sıkıldığım için” diye cevaplıyor onu. Şarkının nakarat kısmında ise: “Benim adım Jane ama seninki Tarzan değil, senin adın Mickey ama benimki Mini değil, o yüzden umurumda değilsin” diyor Birkin. Fransa listelerinde beş numaraya kadar yükselen bu başarılı albüm sonrasında 2006’da bu kez hem yeni şarkılara hem de cover’lara yer verdiği Fiction's adlı albümü yayınladı Jane. Albümdeki cover’lar arasında Tom Waits imzalı "Alice" ya da Neil Young’un ünlü şarkısı "Harvest moon" dikkat çekiyordu. Orijinal şarkılar arasında ise Cali, Dominique A ve Arthur H gibi genç müzisyenlerin imzasını taşıyan parçalar öne çıkıyordu. 

Yine 2006 yılında, Serge Gainsbourg anısına çıkarılan Monsieur Gainsbourg Revisited isimli kolektif albüm kapsamında, onun kült şarkılarından Sorry Angel’ı İskoç müzik grubu Franz Ferdinand’la birlikte seslendirdi Birkin. Bundan iki yıl sonra, yani 2008’de piyasaya sürdüğü Enfants d’hiver adlı albümün ise onun için ayrı bir yeri vardı zira kariyerinde ilk kez, albümdeki tüm şarkı sözlerini kendisi yazmıştı. Söz konusu şarkılarda çocukluk yıllarından ve özellikle de bu dönemde ailesiyle birlikte Wight Adasında geçirdiği tatillerden bahsediyordu sanatçı bize. Albümdeki bir şarkıyı da 1991’de Nobel Barış Ödülüne layık görülen Burmalı politikacı Aung San Suu Kyi’ye adamıştı. Suu Kyi, o dönemde hapisteydi ve serbest kalması için tüm dünyadan büyük destek görüyordu. Cezasının ev hapsine çevrilmesinin ardından nihayet 2010’da tamamen serbest kaldı ve 2016 seçimlerinden sonra Dışişleri Bakanlığı görevini üstlendi. Ne var ki bu görevi sırasında bir zamanlar karşı çıktığı ordunun Arakanlı Müslümanlara karşı gerçekleştirdiği toplu katliam ve tecavüzlere karşı sessiz kalması, Suu Kyi'yi uluslararası toplum nezdinde eleştirilerin odağı haline getirdi ve başta Uluslararası Af Örgütü olmak üzere pek çok kuruluş ona verdiği ödülleri geri çekti. Tüm bu gelişmeler sonrası Birkin’in şarkısı da anlamını yitirmiş oldu bir bakıma. Albüme de adını veren "Enfants d’hiver" adlı şarkıda ise çocukluk günlerine geri dönüyordu sanatçı ve “Gerçekliği bilinmeyen bir ülke var, ölüler gibi ulaşılmaz, hayatımı onu aramakla geçirdim” diyordu bize.

2011-2013 yılları arasında Gainsbourg şarkılarını bu kez Japon müzisyenlerle birlikte yorumladığı, İstanbul’u da kapsayan Gainsbourg via Japan turnesine çıktı Jane Birkin. Babylon’un Taksim’deki mekânında gerçekleşen İstanbul konserinde, sahneye ilk çıktığında belki de ışıklandırmadan rahatsız olduğu için biraz huzursuz görünüyordu Jane. Bunun yanı sıra biraz sert bir parça olan "Requiem pour un con" ile başlamıştı konsere ama ilerleyen dakikalarda o tanıdığımız güler yüzlü, neşeli haline geri dönmüş ve muhteşem bir performans sergilemişti. Hatta bir ara sahneden inip seyircilerin arasında dolaşmış ve hayranlarıyla kucaklaşmıştı. 

Söz konusu turne sırasında yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle bazı konserlerini ertelemek zorunda kalan Birkin, 2013’ün Aralık ayında, en büyük kızı Kate Barry’nin dördüncü kattaki evinin balkonundan düşerek yaşamını yitirmesiyle derinden sarsıldı. Aynı zamanda ünlü bir fotoğraf sanatçısı olan Barry’nin uzun süredir depresyon ve çeşitli bağımlılıklarla mücadele ediyor olması, intihar şüphelerini de beraberinde getirecekti. Bu trajedinin ardından bir süre kariyerine ara veren Birkin, 2016’da Gainsbourg şarkılarını senfonik bir orkestra eşliğinde yorumladığı bir dizi konserle sahnelere döndü. Bu konserde seslendirdiği şarkıları, Polonya Radyosu Senfoni Orkestrası eşliğinde Varşova’da kaydeden Birkin, söz konusu kayıtların yer aldığı Birkin/Gainsbourg: Le Symphonique adlı albümü 2017’de yayınladı. Jane Birkin’in son stüdyo albümü "Oh! Pardon tu dormais..." ise, 2020’nin Aralık ayında aldı müzik marketlerdeki yerini. Sanatçının 1999’da kendi yazdığı aynı adlı tiyatro oyunundan esinlendiği bu albümün yapımcılığını albümdeki şarkıların bestelerine de imza atan Etienne Daho ve Jean-Louis Pierot ikilisi üstlendi. Ölüm temasının öne çıktığı bu albümde özellikle Kate Barry’nin ölümünü konu alan üç şarkı yer alıyordu. Bunlardan biri olan Cigarettes’de: “Küçük kızım sallandı, kaldırımda bulduk onu, pencereyi mi açtı acaba, duman dışarı çıksın diye, sigaralar, elinde sıktığı bir çakmak, hiç tanık olmadan, gizem, belki aptalca bir kazaydı bu, kim bilir?” sözleriyle bu acı olaya atıfta bulunuyordu Birkin.

İki program boyunca sık sık vurguladığımız gibi, 16 Temmuz’da, uzun süredir yaşadığı sağlık problemlerinin ardından evinde geçirdiği kalp krizi sonucu yaşama veda eden Jane Birkin, sadece bir oyuncu ya da şarkıcı değil, bir döneme damga vuran gerçek bir ikondu. Onu müzik ve sinema için yaptığı çalışmaların yanı sıra, sadelikle birleştirdiği güzelliği, zarafeti, alçak gönüllüğü, yardım severliği ve tabii ki o içten gülümsemesiyle daima hatırlayacağız.